Tundimi I Fundit

Romani “Tundimi i fundit”, i konsideruar si kryevepër nga kritikët në mbarë
botë, është një interpretim laik i Ungjillit. I botuar për herë të parë në vitin
1955, në të rrëfehet jeta e Jezu Krishtit nga perspektiva e vetë Jezuit.
Kazanxaqis, ky gjigand i letërsisë moderne rrëfen dashurinë dhe pasionin e
një njeri çfarëdo: Jezuit të Nazaretit. Biri i një zdrukthetari, njeriu Jezu
dëshiron të dashurohet me një grua, të krijojë familje, të jetojë si gjithë të
sistem. Në të njëjtën kohë, brenda tij kumbon i papërballueshëm zëri i Zotit, i
cili e thërret drejt një jete plot sakrifika dhe një vdekjeje plot vuajtje.
Konflikti i njeriut i njeriut, beteja midis mishit dhe shpirtit, instinkti i
rebelimit dhe dëshirës për t'u puqur me Zotin, shpërfaqen në një afresk
rrëfyes që lartëson sakrifikën e madhe të Krishtit. Në kryq, tashmë buzë
vdekjet, Jezui përfytyron jetën e tij po të mos kishte dëgjuarn e Zotit;
ky është dhe tundimi i tij i fundit.
Teza qendrore e librit është që Jezui, megjithatë i lirë nga mëkati, ishte i
prekur nga frika, dyshimi, depresioni, ngurrimi dhe epshi. Autori ka
përfytyruar një Jezus shumë njerëzor, të tunduar, të kapluar nga frika,
dyshimi dhe dhimbja. Sipas tij, nëse Jezui do'i ishte dhënë njërit prej tyre
tundimeve, e sidomos nëse do të kishin shfrytëzuar të mundur për të
veten veten e tij nga kryqi, kur jeta e tij nuk do të kishte pasur më
shumë kuptim se ajo e çdo filozofi tjetër.
Përtej konflikteve midis lidhjeve fetare dhe natyrës njerëzore, ky roman mund
të interpretohet edhe si shfaqja e një kontradikte më themelore akoma, më
para moralit për këtë arsye, thelbësisht ose njerëzit që jetojnë. ashtu
rrëfen edhe shkrimtarja Oriana Fallaci kur tregon se si i dashuri i saj,
Panagoulis, një revolucionar grek, është i gjatë një nate të kaluar në qeli,
teksa priste ekzekutimin: sa pranë rrëfimit të orëve të fundit të Krishtit të
Kazanxaqisit është ndier ai, sa i tunduar për t'u dorëzuar, për të hequr dorë
nga revolucioni e për jetën e tij. Guri themeltar i moralit njerëzor
gjendet në këtë përballje epike: midis bindjeve tona më të thella,
më të sinqerta e më të vërteta dhe çmimi i rëndë që mbart shpesh pohimi,
mbrojta dhe përparimi i tyre, deri në fund, deri në vdekje. Nuk ka gjë më
hyjnore se sa të sakrifikohesh për atë në çfarë beson, për atë që do,
çfarëdoqoftë ajo.
Për shkak të subjektit të tij, romani ka nxitur debat, kritike dhe
akuza për blasfemi. Ai ndodh ende shpesh në listën e librave të ndaluar.
Në vitin 1988, Martin Scorsese si regjisor, Willem Dafoe, në rolin e Jezuit
dhe Harvey Keitel, në rolin e Judës, në ekranizimin e tyre
romani, për një film që do të ishte po aq i debatuar dhe përçarës sa edhe
vetë libri.