Dueli

Koment nga Artan Fuga: Marrëdhënia midis persekutorit, kujdesit dhe mbrojtësit të saj (dalëzotësit) është shumë e ndërlikuar. origjinal, në letërsinë klasike ndeshim një skemë estetike tepër të konsumuar të ngurtë të gjithë dhe të gjithëve. sikurse në folklor, në përgjithësi në letrare, gjejmë një vështrim heroik të këtyre llojeve, por ama të cekët. Viktimat mund të simbolizojnë një grua, një fëmijë, një njeri të dobët në personalitet, një pjesë të caktuar, të gjithë kombin, Atdheun. Sidomos në kulturat patrimoniale, kombi, populli dhe atdheu i shtypur dhe i keqtrajtuar kuptohen simbolikisht si një femër, motër, nënë, e dashur e përdhunuar. Viktimat vriten, gjakosen, keqtrajtohen nga dhunuesi, i cili simbolikisht mund të jetë një maniak seksual, një diktator, një paranojak, një pushtet i korruptuar. Ato dalin të mbrojtura nga njerëzit heronj të pastër moralisht, nga intelektualët, nga rezistues, nga të dashuruarit erotikë pas njerëzve, nga kontestatori idealistë të dhënë pas kauzës së produkteve, nga OJQ që mbrojnë të drejtat e njeriut, etj. Pothuajse në çdo rast, pas shumë gjërash, pas disfatash, pas humbjesh të dhimbshme, dalëzotësi, në këtë lloj letërsie, e munduar dhe pasi merr duke rivënë në vend të produkteve, e shpëton kafshën që i mbetet për mirënjohëse atij. Sigurisht që jemi mirënjohës Servantesit të madh për thyerjen magjistrale që ka bërë skemës së ndarë nga dhunuesit, viktimat dhe dalëzotësit. Pa e mohuar realitetin e skemës së fundit, duhet thënë se marrëdhënia në fjalë është shumë më e gjerë sesa kaq. Mund të ndodhë që mbrojtësi i del një viktime për imagjinatën e imagjinare, në një kohë të gjatë për imagjinatën, në faktin që ndjerë si viktimë, ka të drejtë që të mos mbrojë nga vetë rreziku i vërtetë që vjen nga një persekutori. Ndërsa dhunuesi i kafshëve nuk ka veçse në fantazinë e dalëzotësit të saj, i cili për t'i dhënë kuptim jetës së vet, për të shuar deliret dhe për të hyrë në histori, prodhon një dhunues imagjinar duke bërë kështu me mulli e erës. Dalëzotësia e ekzaltuar në këtë rast gabohet edhe nga dëshmitarët dhe ndjekësit e veprave të tij sepse ata në vend t'i thonë "Ej zgjohu!", i flasin në atë mënyrë që i shkon për shtat universin imagjinar të tij duke e shtyrë edhe më keq. drejt irreales. Dalëzotësi humbet kështu çdo lloj mundësie verifikimi të vetes së vet. Të gjithë pasuesit e tij, Sançot, e ndjekin pas, ca për forcat zakoni, ca për qëllimet e tyre të vogla, ca se nuk kanë se çfarë të bëjnë tjetër, dhe ca duke nënqeshur me djallëzi të fshehtë ndaj zotërisë së tyre. Mendoj se duhet t'i jemi shumë mirënjohës edhe shkrimtarit me talentin krejt të veçantë Agron Tufa sepse në romanin e tij të mrekullueshëm "Dueli", na shfaqet estetikisht një spektër shumë i gjerë dhe të ndërlikuar të ndryshëm nga dhunuesit, viktimat dhe mbrojtësit e saj, që i ka munguar mizorisht jo vetëm letërsisë shqiptare, por edhe kujtesës sonë kolektive që ka qenë shpesh e idologjizuar.