Baba Tomori

Vepra "Baba Tomorri" është një lirikë shoqërore. Në këtë vepër, me një ligjeratë poetike, fillon periudha e ri në letërsinë tonë, ajo që procedimit realist dhe kështu shkëputet nga romantizmi (Rilindja). Temën shoqërore Çajupi e zgjeron në veprën "Baba Musa Lakuriq". Në veprat me tematike shoqërore ai trajton kurbetin e cili ishte plaga më e madhe për shqiptarët në shek. XX sepse krijonte një veçori të njerëzve që largoheshin, por edhe te ata që kishin ngelur në shtëpi në pritje të kurbetçinjëve.Andon zako cajupi hapej ne librat e tij.N. Ai duke e njohur mirë temën e kurbetit, i ndikuar madje edhe nga letërsia popullore shkroi poezinë "Kurbeti". Përmes balade popullore, zbulon jashtëm dhe të fshehtë të fenomenit. Sipas tij kurbeti është rrugë e njëkahshme, fati i kurbetçinjëve është tragjik. Tragjikja shprehet me atë se largohen nga familja dhe vendlindja duke krijuar trauma të veta dhe të tëra. Flet atje se sado që të fitojë materialisht dhe intelektualisht ai (kurbetçiu) prapë ka humbur për fillimin e tragjisë morale, psikike dhe fizike në familje dhe kjo nuk kompensohet me asgjë.
Personazhi kryesor është Mitrua i cili kthehet pas 20 vjetësh nga kurbeti, e vret të birin pse mendon se ishte dashnor i gruas, gruaja që është në "corpus delikti" dhe e gjitha kjo është si ajo që është ajo që Mitrua gjatë kohës kishte qëndruar në jetë. kurbet. Ai së pari e kishte vrarë veten moralisht psikologjikisht dhe të dyja këto gjatë riatdhesimit gërshetohen për të formuar një vrasje fizike në familjen që e priste kthimin e tij.
Çajupi këtë vepër e formon nga dy këndvështrime nga ai romantik dhe ai realist. Si romantik ka mendimise gruaja mund t'i shërbejë atdheut, mund të jetë dashnore dhe grua ideale, të tilla të bukura të veçanta dhe mendore, kurse si realist më ndodh në atë se gruaja ka një grua inferiore ndaj burrit, gjinia e rëndë në familje, gruaja. e shikon si objekt vetëm brenda shtëpisë, si krah të vetëm pune për fushë dhe si individ të uzurpuar nga zakonet prapanike.
Poezia "Fshati im" nxjerr në pah pyetjen diskriminuese të familjeve , përmes një dialogu impresiv ai grua arrin të depërtojë në psikologjinë e gruas së stërmunduar që edhe pse hesht flet më shumë. Veprimi artistik i poetit vërehet në atë se gjendja e gruas shfaqet përmes një heshtje, gjë që flet edhe për parazitizmin e burrit që freskohej ndër hije.