Ditet E Lakuriqeve Te Nates

Ky është romani i tretë i autorit Namik Dokle, si pjesë e një trilogjie, le të themi, mbi kompleksitetin jetësor të banorëve të Gorës.
Në të njëjtin stil të shtrirë të rrëfimit, ashtu si te “Vajzat e mjegullës” dhe “Lulet e skajbotës”, vijon edhe paraqitja shumëdimensionale e jetës së fshatit në Gorë, dhe fshatit shqiptar në përgjithësi, në periudhën e diktaturës.
Fabula këtu është e thjeshtë: Partia, që monitoron deri në qelizë jetën e gjithkujt, dërgon në fshatin e vogël kufitar të Bukojnës, një profesor mikrobiolog, për të zbuluar rastet e vdekjeve dhe të të ashtuquajturit “tërbim” te të rinjtë e rritur, ende të pamartuar. Mikrobiologu, që duhet të hulumtojë gjithçka, mbikëqyret nga njerëz që raportojnë në Postën e Kufirit dhe te struktura drejtuese e Partisë në qendër.
Heshtja e frikshme mes banorëve për të artikuluar dyshime, e pengon profesorin shkencëtar të njihet shpejt me të vërtetën. Laboratori i tij nuk është thjesht shkencor, por sidomos njerëzor. Dhe kur objekt i hulumtimit është qenia njerëzore, natyrisht asgjë nuk është e thjeshtë.
Në roman shpalosen njerëzit me frikërat e tyre, me mundësitë dhe pamundësitë e tyre. E sidomos me këtë të fundit, e cila i çon shpesh në depersonalizime. Depersonalizimi më i madh është shndërrimi që i bëri ai sistem disa njerëzve duke i kthyer në informatorë, shpesh rastesh të hamendësuara apo të keqinterpretuara.
Në çdo hap që hedhin personazhet e romanit, profesori, ndihmësmjekja, mjeku, apo edhe të tjerë, kudo ndeshen direk apo indirekt me ushtarët e kufirit. Posta e Kufirit ka autoritetin suprem të kontrollit të jetës në fshat - madje edhe të dashurisë. Subjekti shtillet rreth një fabule mbresëlënëse: sëmundja që po merr jetën e të rinjve nuk është “tërbim” i ardhur nga shkaqe që mund t’i shpjegojë shkenca. Ajo vjen nga ndalimi që u bëjnë ushtarët e kufirit (me urdhër nga lart), që të rinjtë të mos kenë asnjë mundësi të bëjnë dashuri me njëri-tjetrit. Në fshat mbizotëron një shtetrrethim i frikshëm mbi ndjesitë dhe nevojat shpirtërore dhe fiziologjike. I mbijetojnë “tërbimit” vetëm ata që mund t’u përvidhen ushtarëve të postës përmes ndonjë skeme të mirëmenduar mashtrimi.
Në këtë roman, ashtu si edhe në dy paraardhësit e tij, autori Dokle përdor mjeshtërisht fjalorin e pasur të zonës; legjendat dhe mitet janë sërish pjesë domethënëse e rrëfenjës së autorit: mjekësia, profecitë, demagogjia, censura dhe kontrolli i egër ushtarak, izolimi i pashpirt që u bëhet njerëzve aty, e sidomos ndjesive më ekzistenciale, atyre të dashurisë, bashkëjetojnë në të gjitha faqet e romanit dhe lexuesi, faqe pas faqeje, ngelet i ngërthyer në të papriturat që servir realiteti letrar, që duket se vjen nga një realitet jetësor i përcaktuar në gjeografi dhe kohë. Mesazhi fundor i romanit është i qartë: “I vetmi tërbim në këtë fshat është ndalimi i dashurisë”.