Gjahu I Malesoreve

“Gjahi i malësorëve” është një prozë që përshkruan një ditë gjahu që bëjnë malësorët në malin e Tomorit. Në të nuk ka ngjarje, nuk ka konflikt, pra nuk ka edhe fabul të shquar.
Vendin kryesor aty e zë dialogu midis personazheve, ndërsa teksti (tregimtar ose përshkrues) midis dialogëve është i pakët, i rrudhur, i kursyer. Këto tekste përdoren për të treguar se ç’bëjnë personazhet ose paraqesin situata pamore e dëgjimore, të cilat e gjallërojnë atmosferën (ardhja e gjahtarëve në Kodrën e Kuqe, nisja e tyre për gjah, pushimi i shkurtër, kënga për Skënderbeun që ia marrin djemtë, zëri i bririt, ndërsimi i qenve, krismat e pushkëve etj.) Studiuesi Qosja vëren se Kristoforidhi në këtë prozë “e bën dialogun kryepersonazh, temë dhe motiv të kallëzimit për arsye se, sipas mendimit të tij, përmes dialogut më së miri mund të shquajë mundësitë e gjuhës popullore”.
Në tërësi proza “Gjahu i malësorëve” është një tregim simbolik. Kjo na bie në sy si në përmbajtje ashtu edhe në formë. Tregimi ka simbolikë jo vetëm temën, po edhe shumë përbërës të veçantë të strukturës së tij: vendin ku shkojnë për gjah malësorët (Mali i Tomorit), këngën që këndojnë gjahtarët (për Skënderbeun), emrat e gjahtarëve (Gegë, Toskë, Arbër), kafshët që gjuajnë (dhelpra); simbolik është bashkimi i Gegës, Toskës e Arbërit në gjuetinë e dhelprës, simbolikë janë edhe dialogët që shënojnë zërin popullor me poezinë e muzikën e gjuhës së tij, veprimin kolektiv etj. I gjithë tregimi ka një ngjyresë kombëtare dhe shpreh nevojën për bashkimin kundër dhunës, dinakërisë, kundër pushtuesit të huaj osman.
Autori ka përdorur e ka shfrytëzuar shumë frazeologjinë popullore në prozën e tij:”bëhi erë udhësë; të zëmë pshatinë me kohë; e goditi me plumb ije mb’ ije, bythë lisit “etj. Me këtë ka mundur të shmangë stërzgjatjen me fjalë të tepërta dhe, nga ana tjetër, ta çlirojë krijimin nga patosi e retorika, nga këto tendosje qëllimore, që do ta ulnin artistikisht krijimin.
Frazeologjia popullore i ka shtuar tregimit forcën kuptimore e simbolike, gjithashtu edhe forcën emocionale. Të gjitha këto vlera e bëjnë tregimin “Gjahu i malësorëve” një krijim antologjik, një prozë artistike që dëshmon më së miri aftësitë leksikore dhe mundësitë e mëdha estetike të gjuhës shqipe.